Plannen voor Uitkijktoren

Wat is de stand van zaken?

Dorpsraad Loenen klaar met negatieve publicaties uitkijktoren

Dorpsraad Loenen Zonnedorp heeft het helemaal gehad met de veelal negatieve, onjuiste en onvolledige berichtgeving in de media over de Uitkijktoren die de Stichting Vrienden van de Loenense Bossen wil herbouwen. Volgens de voorzitter van de Dorpsraad, Willem de Zanger, wordt door de beeldvorming die daaruit ontstaat de stichting onrecht aangedaan. “Het dorp Loenen heeft zich van oudsher op velerlei terreinen ingezet om het unieke karakter van de Loenermark te beschermen en zelfs in ere te herstellen of te verbeteren.” Zo is het bos bijna geheel autovrij gemaakt en is de schaapskudde begin jaren negentig overgenomen van de gemeente Apeldoorn doordat de subsidie verviel. Ook beschikt de Loenermark over een natuurtrimbaan en zijn er in goed overleg en samenwerking met het Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) een tweetal wandelpaden en twee mooie uitzichtpunten aangebracht.

Bij de realisatie van de plannen voor de wederopbouw van de uitkijktoren is niet over een nacht ijs gegaan. De Zanger: “We werken nauw samen en hebben een goede relatie met het Geldersch Landschap en Kasteelen en Natuurmonumenten. Ook de relatie met de gemeente Apeldoorn en de provincie Gelderland is  goed te noemen.”

Voorafgaand aan de plannen voor de uitkijktoren is bodemonderzoek verricht. Het gerenommeerde natuur-onderzoeksbureau Natuurbalans uit Nijmegen heeft eveneens in totaal drie grote natuur- en aanvullende onderzoeken gedaan, waarvan het laatste  begin 2022 is afgerond. Bezwaren van enkele tegenstanders, waarvan de meesten waarschijnlijk het bos niet kennen en een natuur- en milieuorganisatie worden hiermee met feiten weerlegd.

De provincie Gelderland heeft in 2022 het Recreatiezoneringsplan Veluwe vastgesteld. “De Veluwse bos- en natuurgebieden zijn daarbij ingedeeld in vier categorieën. Naast de Natuurtrimbaan komt de Uitkijktoren en Schaapskooi te staan in een gebied dat valt onder de categorie matig intensieve recreatie,“ stelt  Willem de Zanger, “dit gebied maakt nog geen 5% uit van het totale gebied.” De rest van het gebied is vrijwel volledig voor de natuur bestemd. Indien de natuur werkelijk in het gedrang komt worden er in samenwerking met de beheerder GLK passende maatregelen genomen. Zo is er onlangs nog besloten een wandelroute aan te passen.

De inwoners van Loenen spelen een belangrijke rol bij de totstandkoming en het onderhouden van alle activiteiten in de Loenermark. “Loenen heeft van oudsher een sterke sociale cohesie, aan vrijwilligers hebben we geen gebrek en zelfs 85% van de inwoners heeft de plannen voor de toren financieel ondersteund en een groot aantal donateurs doet dit nog steeds . Loenenaren voelen zich sterk verbonden met “hun bos” en zetten zich op allerlei manieren in,” aldus De Zanger.

Na  afwijzing van de ingediende beroepen tegen de bouwvergunning van de gemeente Apeldoorn heeft alleen de Stichting NatuurAlert nog stappen ondernomen richting Rechtbank. Een poging om de onderbouwing van de plannen toe te lichten aan deze stichting heeft tot op dit moment geen effect gehad.  Wat De Zanger ergert is, dat de bezwaren vaak zijn gebaseerd op gedeeltelijke of reeds achterhaalde en onjuiste informatie. Daarnaast heeft men niet de moeite genomen om vooraf bij Dorpsraad of Vrienden van de Loenense Bossen informatie in te winnen. Het bestuur van de Vrienden van de Loenense Bossen komt zo in een verkeerd daglicht te staan. Zij zijn zeer zorgvuldig en met grote toewijding en enthousiasme te werk gegaan bij het ontwikkelen van de plannen.” Of de toren er uiteindelijk gaat komen weet de voorzitter van de Dorpsraad Loenen niet: Er moet nog veel geld ingezameld worden en mogelijke beroepsprocedures moeten afgehandeld worden.  “Het zou enorm helpen als de berichten die in de toekomst in de media verschijnen gebaseerd zijn op de juiste informatie. We hebben in Loenen een hele lange adem, dus Loenen blijft volhouden.

Einde persbericht

Toelichting:

Even terug in de historie

De Loenermark is in 1934 aangelegd als werkverschaffingsproject met als voornaamste doelstellingen;  recreatie en houtproductie. De Loenermark is tot op heden nog steeds het grootste park van Nederland en kan vergeleken worden met het Amsterdamse Bos, het Kralinger Hout en het Goffertpark in Nijmegen. De Loenermark is -voor zover bekend- uniek in Nederland. Het verleden in ogenschouw genomen is het ook passend om met een andere blik naar de toekomst van de Loenermark te kijken en deze afwijkend te houden van andere Veluwse bosgebieden.(Bron: “Loenermark een markantplan” door SB4 Bureau voor historische parken en landschappen)

De Loenenaren beschouwen het bos als hun “achtertuin” en spreken nog steeds vaak over “ons bos”.

Loenen heeft de laatste decennia maar zeker ook in de laatste jaren juist heel veel gedaan om de natuur te beschermen. In de jaren negentig van de vorige eeuw is het bos, in overleg met de Dorpsraad, geheel autovrij gemaakt, met uitzondering van 1,2 km. Op Droefakkers vanaf ingang bos tot de parkeerplaats schaapskooi is auto verkeer toegestaan.

Begin jaren 90 besloot de gemeente Apeldoorn vanwege bezuinigingen de schaapskudde niet meer te subsidiëren. De schaapskudde verdween hierdoor. Op initiatief van de Dorpsraad werd de Stichting Schaapskudde Loenen opgericht die in 1993 deze de kudde weer terugbracht op de Loenermark. In 2002 werd de kudde overgenomen door de Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK). Waarbij later een gift van € 50.000,00 aan GLK is gedaan als bijdrage voor een nieuwe schaapskooi welke in 2014 in gebruik is genomen. De kudde is tot op heden  zeer nuttig voor het behoud van onze mooie heidevelden die in tegenstelling tot andere heidevelden nog in een redelijk goede conditie zijn.

Dankzij de inspanning van de Loenen Energie Neutraal (LEN) is Loenen het meest energie neutrale dorp binnen de Gemeente Apeldoorn en staat daarnaast zeker in de top 10 van Gelderland. Dit heeft een grote impact op de CO2-uitstoot in Loenen en de regio.

De Stichting Vrienden van de Loenense Bossen (SVLB)

Vanuit dit historisch perspectief voelen de Vrienden van de Loenense Bossen zich samen met de bewoners van Loenen en omgeving nauw betrokken bij de Loenense bossen. Hun doel is dan ook om de cultuurhistorische waarden van de Loenense bossen in stand te houden of te herstellen, de grote diversiteit van flora en fauna te bewaren en het landschap, waaronder de heidevelden te behouden. Zij werkt daartoe nauw samen met de stichting Gelders Landschap & Kasteelen (GLK), die het beheer van de Loenermark heeft. Zo werd in goed overleg met  GLK wandelpaden aangelegd, die bezoekers laten genieten van de natuur, zodanig dat met name de rustgebieden en overige gebieden voor flora en fauna niet aangetast worden.

Ook is in nauwe samenwerking met het GLK  meegewerkt aan het tot stand komen van het Provinciale Recreatie Zoneringsplan Veluwe (Regulering recreatie in natuur). Dit plan is in 2022 definitief vastgesteld waarin uiteraard de Loenermark ook is opgenomen. Hierover verder meer informatie.

Samen met GLK en Natuurmonumenten werkt zij ook mee aan het zogeheten Padenplan van de Provincie (Vaststellen wandelpaden, fietspaden, ruiterpaden en mountainbike routes en mogelijke afsluiting overbodige paden), wat in 2024 Veluwe breed tot uitvoering wordt gebracht.

Door hun inzet is een natuurtrimbaan in ere hersteld. Daarnaast houdt zij wandel- en fietspaden vrij van zwerfvuil in de bossen en indien gewenst werken de vrijwilligers ook mee om de heidevelden te ontdoen van opslag.

In 2022 is bij de verlenging van het erfpachtcontract van GLK tot 2048 met de gemeente Apeldoorn (eigenaar grond) een Convenant Samenwerking/Participatie afgesloten tussen gemeente Apeldoorn en Dorpsraad/SVLB. Hierin is ondermeer bepaald dat het GLK en Dorpsraad/SVLB frequent overleg hebben over het welzijn van het bos. Dit vindt 2-maandelijks plaats. Verder zijn o.a. bepalingen opgenomen waarbij rekening gehouden moet worden met de natuur, cultuurhistorie van de Loenermark alsmede de wensen van Loenen en van de beheerder het GLK.

Vanaf 2013 zetten de Dorpsraad en SVLB zich in om weer een uitkijktoren op de Trapjesberg te realiseren, die in de jaren ‘90 om veiligheidsredenen is afgebroken. Dit initiatief wordt breed gedragen door de Loenense bevolking. In 2016 heeft 85% van de Loenenaren een financiële bijdrage hiervoor gegeven. Ruim 100 vrijwilligers hebben zich gemeld mee te willen helpen met herbouw en andere acties om gelden te verzamelen. Een groot deel van hen zet zich al jaren in voor de verkoopwagen bij de schaapskooi, de oliebollenverkoop en andere zaken. Dit laat nog eens zien hoe groot de sociale cohesie in Loenen is.

Naar mening van de Dorpsraad wordt nu ten onrechte de indruk gewekt dat door aanwezigheid van de toren aan flora en fauna grote schade zou worden toegebracht, sterker nog, de indruk wordt gewekt dat de natuur bijna verwoest zou worden. Bezwaarmakers baseren zich daarbij vaak op onjuistheden en hebben niet de moeite genomen om vooraf bij Dorpsraad of de Vrienden van de Loenense  informatie in te winnen. (Geen hoor- en wederhoor toegepast!) Terwijl over de bouw van de toren al vanaf 2016 zeer regelmatig is gecommuniceerd en alle verleende vergunningen openbaar zijn geweest.

De Uitkijktoren

Om te zorgen voor een betere balans tussen natuur en recreatie heeft de Provincie Gelderland in 2022 het Recreatiezoneringsplan Veluwe vastgesteld. Men heeft de Veluwse bos- en natuurgebieden ingedeeld in 4 categorieën A. Intensieve recreatie, B. Matig intensieve recreatie, C. Matige recreatie, D. Geen recreatie, jaarrond afgesloten voor publiek. De Loenermark is voor het grootste gedeelte ingedeeld in C. (matige recreatie vnl. wandelen en fietsen). Een tweetal grote gebieden zijn ingedeeld in D.( jaarrond afgesloten) Slechts twee plekken Natuurtrimbaan en Schaapskooi/Toren zijn ingedeeld in categorie B.  (matig intensieve recreatie). Dit is nog geen 5 % van het totale gebied. De rest van het gebied is bijna volledig voor de natuur bestemd. Indien de natuur werkelijk in het gedrang komt wordt er in samenwerking met de beheerder passende maatregelen genomen. Zo is er onlangs nog besloten een wandelroute aan te passen. Dit weerlegt de opmerkingen dat de balans tussen natuur en recreatie doorslaat naar recreatie.

Bij de aanvraag tot herbouw van de toren is zeker niet over een nacht ijs gegaan. Er is bodemonderzoek verricht en er zijn in totaal drie grote natuuronderzoeken en aanvullende onderzoeken gedaan door het gerenommeerde natuuronderzoeksbureau Natuurbalans uit Nijmegen. De dorpsraad heeft kennis genomen van die onderzoeken. Het laatste onderzoek heeft plaatsgevonden eind 2021 begin 2022. Dit weerlegt opmerkingen dat geen zorgvuldig natuuronderzoek zou zijn gedaan en dat die onderzoeken gedateerd zijn.

Met betrekking tot aantasting Flora en Fauna het volgende. In de wijde omgeving van de Toren zullen zeer zeker verschillende vogelsoorten en dieren aanwezig zijn en daar zijn we zeker blij mee. De toren ligt op circa 25 meter afstand van twee goed gebruikte wandelpaden en 200 meter van de schaapsweide. Er is een hoofddassenburcht op een afstand van 800 m. Op afstanden van 100 en 80 m. zijn  ook z.g. bijburchten/tunnels aanwezig die op dit moment wel of niet bezet zijn, volgens deskundigen is dat geen probleem. (Ze zijn ook aanwezig onder spoorwegen waarover elke 20 minuten een trein dendert.) De flora en fauna heeft zich ondanks de dichtbij zijnde aanwezige wandelpaden prima kunnen ontwikkelen en dit kan ook met een toren zo blijven. Dit alles is onderschreven door de natuuronderzoeken. Tot zover de feiten met betrekking tot natuuronderzoek.

Door één van de bezwaarmakers (Natuuralert) werd een andere en betere locatie voorgesteld, namelijk in het dorp, nabij het evenemententerrein (ca. 25 meter boven NAP) en in de nabijheid van een druk kruispunt met de  N 786. Daarbij wordt voorbij gegaan aan het cultuurhistorisch perspectief van de vorige torens, namelijk de mogelijkheid bezoekers te laten genieten van het landschap van de Loenermark met een wijde blik op de natuur. De keuze van de locatie voor de toren is weloverwogen genomen. Een toren bouw je uiteraard op een van de hoogste punten in het gebied en dat is 87,5 meter boven NAP. Zoals algemeen bekend en genoemd hebben op die plaats al twee eerdere torens gestaan.

Tijdens de bouwperiode (Buiten broed seizoen, tijdsduur ca. vier weken) zullen er uiteraard maatregelen genomen worden om de materialen op de bouwplek te krijgen. Daarbij zullen, na het afvangen van mogelijk aanwezige hazelwormen, (Provinciale eis) rijplaten gelegd worden over een afstand van ca. 90 meter. Daarna worden deze verwijderd en kan de natuur, voornamelijk varens, zijn gang weer gaan en blijft een smal paadje over. De toren zal eveneens bereikbaar zijn door het terugbrengen van een trapjespad met een breedte van ca. 80 cm. Dit is natuurlijk in overleg met GLK vastgesteld. Gelukkig kan tijdens de bouwperiode gebruik worden gemaakt van elektrische bouwmachines en machines met HVO100 brandstof. (Van firma Neste en is vrijwel  CO2-neutraal) Gebruik van een helikopter behoort waarschijnlijk niet tot de mogelijkheden.

Verder zijn er veel opmerkingen geweest over toename van het verkeer en de snelheid op de Droefakkers. Enkele bezwarenmakers praten over een veredeld zandpad, waarbij auto’s elkaar niet kunnen passeren en dan aangrenzende paden moeten inrijden. De Droefakkers is een 60 km. asfaltweg, we hebben onderzocht of dit een    30 km. weg kan worden, maar dit levert helaas meer uitstoot schadelijke stoffen dan bij 60 km. Het passeren van auto’s lost zich al sinds jaar en dag prima op door even stil te staan, of langzamer te rijden. Wij verwachten dat de verkeersintensiteit richting de Natuurcamping Zegenoord, de Natuurtrimbaan en de Parkeerplaats Schaapskooi/Toren nagenoeg niet toeneemt. Zelfs in de drukke Coronaperiode leverde het parkeren op de bovengenoemde parkeerplaats geen problemen op. Samen met SVLB promoten wij het gebruik van de verschillende Parkeerplaatsen buiten het natuurgebied, zoals de parkeerplaatsen langs de Groenendaalseweg.

Onder de kop “Verpannekoekisering” gaf  J.P. Geelen in de Volkskrant zijn mening weer over ons “sprookjesbos”. Ook in dit artikel helaas veel onjuistheden over vogels, dassen en toegangsweg. In deze toelichting heeft u hierover de mening van Dorpsraad al kunnen lezen. Hij vermeld tevens dat de wandelroutes steevast eindigen bij een “pannenkoekenhuis” annex “bezoekerscentrum”. Dit is een absolute onwaarheid. Wel is er van april tot november alleen op zondagen een verkoopwagen aanwezig waar wandelaars of bezoekers van de schaapskooi een kop koffie, thee of limonade kunnen verkrijgen. Men kan daar plaatsnemen op een paar picknicktafels. Het is geenszins de bedoeling om horeca activiteiten uit te breiden.

Tenslotte

Als dorpsraad hebben wij gemeend om de werkelijke feiten rondom de uitkijktoren te schetsen en het onrecht dat de Stichting Vrienden van de Loenense bossen wordt aangedaan weg te nemen. Wij hopen met dit bericht eventuele tegenstanders uit te nodigen om met ons in gesprek te gaan, om te voorkomen dat zij uitspraken doen die niet op de werkelijke feiten berusten. Inspraak zonder inzicht eindigt namelijk op uitspraak zonder uitzicht.

Stand van zaken Uitkijktoren

Per november 2023

• Moeizaam en zeer langdurig project waarbij ons geduld regelmatig op de proef werd en wordt gesteld.

Terugblik:

• Eind 2013 1e contacten met gemeente Apeldoorn. Toren zou opgenomen worden in nieuw bestemmingsplan gereed begin 2016. Werd pas eind 2018 ter visie gelegd. Geen bezwaren ingediend. Vertraging bijna 3 jaar.
• Omgevingsvergunningen bij Provincie medio 2019 aangevraagd.
• Gemeente Apeldoorn begin 2020 tot 3 maal toe niet gereageerd op vragen van Provincie, daardoor in mei 2020 vergunningen afgewezen door Provincie.
• Hierna nieuwe natuuronderzoeken door Natuurbalans gedaan.
• 2021 opnieuw vergunningen bij Provincie aangevraagd. Vertraging bijna 2 jaar.
• In periode van eind 2021 tot en maart 2022 veel gesprekken met ambtenaren van Provincie gehad. Veelal over stikstof.
• Mei 2022 vergunningen door Provincie toegekend met bepalingen dat maatregelen moeten worden genomen om hazelwormen te beschermen tijdens bouwperiode. Geen bezwaren ingediend bij Provincie.
• Direct hierna omgevingsvergunning (bouwvergunning) aangevraagd bij gemeente Apeldoorn.
• De aanvraag bouwvergunning bij gemeente is in september 2022 ter visie gelegd. Helaas begin november 2022 6 bezwaren ingediend.
• Bezwaren richten zich op locatie, beschermde diersoorten en drukte op Droefakkers.
• Deze zaken hebben wij uiteraard veelvuldig laten onderzoeken door het gerenommeerde bureau Natuurbalans.
• Wij hebben daarom goede hoop dat de bezwaren ongegrond worden verklaard, ook omdat in het “Recreatie Zoneringsplan Veluwe” door de Provincie is vastgesteld dat er slechts 2 plekken in het bos mogen zijn waar meer recreatie mag zijn n.l. de Natuurtrimbaan en de Schaapskooi/Uitkijktoren, daarnaast zijn 2 gebieden jaarrond geheel afgesloten voor publiek en in de rest van het bos mag matige recreatie plaatsvinden.
• Echter de gemeente Apeldoorn is helaas wederom zeer traag met het beantwoorden van de bezwaren waarbij wij ook betrokken zullen worden. Dus wederom vertraging.
• Eerst nu (begin april 2023) is aangevangen met met de beantwoording.
• Bezwaren ongegrond verklaard.
• Juni 2023 omgevingsvergunning gemeente Apeldoorn verleend (bouwvergunning) Alleen beroep bij rechtbank nog mogelijk.
• Alleen Stichting Natuur Alert bij rechtbank in beroep gegaan, was echter daarmee 6 dagen te laat. Rechtbank daardoor beroep afgewezen.
• Hiertegen kan echter belet aangetekend worden.
• Oktober 2023. Enkele veelal negatieve berichten (onvolledig, onjuist en achterhaald) verschenen in Stentor, Column J.P. Geelen in Volkskrant, IVN blad omgeving Eerbeek en Buurtkrant Boerhavelaan Eerbeek.
• November 2023 Reactie hierop van Dorpsraad Loenen. (Zie begin in dit onderdeel Plannen voor Uitkijktoren.
• Februari 2024 Belet door andere rechter toch ontvankelijk verklaard.
• Bezwaar Natuur Alert tegen bouwvergunning word in rechtszaak tegen gemeente Apeldoorn inhoudelijk behandeld. Dus wederom afwachten!

GEVOLGEN:

• De gevolgen van de trage afhandeling van alle vergunningen en procedures zijn groot voor ons.
• We hebben te maken gekregen met stikstofproblemen (Besluiten van de Raad van State)
• Extra Natuuronderzoeken!
• Oorlog in Oekraïne, hierdoor zeer sterk gestegen hout en staalprijzen en gestegen loonkosten.
• Daarnaast zijn de kosten m.b.t. het afvangen van hazelwormen ook hoog.
• We hebben het dan over geraamde hogere kosten tussen de 50 en 70.000,00 Euro
• Dit is echter nog niet uit onderhandeld met potentiële leveranciers en eventuele zelfwerkzaamheid is niet meegenomen.
• Dus start bouw zelfs in 2024 niet mogelijk.
• Dus nog veel werk aan de winkel! Maar we blijven volhouden!
• Hulp en ideeën m.b.t. fondsenwerving zijn zeer welkom!

Ten slotte:

• Alles wat we al gedaan hebben en nog moeten doen kon en kan alleen dankzij de enthousiaste medewerking van onze vele vrijwilligers.
• Ook vanaf deze plaats onze hartelijke dank daarvoor!

 

Derde Toren

De nieuwe uitkijktoren wordt de derde toren op de Trapjesberg. In de jaren 50 werd de eerste uitkijktoren gebouwd door de Scoutinggroep uit Eerbeek. Deze toren was 5 meter hoog. (zie ook  het stukje dat Martien Kobussen hierover heeft geschreven.)

De tweede toren, 14 meter hoog, werd eind jaren zestig door de gemeentelijke bosarbeiders gebouwd. Deze toren werd in de jaren 90 afgebroken. Over de bouw van deze toren hebben we nog niet veel informatie gevonden. Wel weten we dat de vaders van twee bestuursleden hebben meegewerkt aan de bouw van de toren. De toren werd door de bosarbeiders in opdracht van de gemeente gebouwd en was ongeveer 14 meter hoog.

De cirkel is nu weer rond: de derde toren wordt ook op particulier initiatief met behulp van vrijwilligers gebouwd. Deze toren wordt 21 meter hoog.

De nieuwe toren komt op dezelfde plaats als de oude torens, op de Trapjesberg naast de schaapsweide in de Loenermark.

Waarom weer een nieuwe toren?

Eigenlijk heel simpel: de uitkijktoren hoort bij het bos en bij de trapjesberg. 20 jaar na de sloop van de laatste toren wordt nog vaak gevraagd: waar is de uitkijktoren gebleven? Ik weet nog dat……” Velen hebben goede herinneringen aan de toren, het klimmen naar boven en het prachtige uitzicht dat daar op je wachtte. Apeldoorn, Deventer en op goede dagen beweerde men zelfs dat je Zwolle kon zien.

 

De eerste uitkijktoren: ook een particulier initatief!

In de zomer van 1958 werd  de allereerste toren werd op de Trapjesberg gebouwd. Deze toren was maar liefst 5 meter hoog.  De heer D. Bouman, directeur van de dienst Landelijke eigendommen nam namens de gemeente Apeldoorn de toren  in gebruik.

De toren werd gebouwd door de padvindersgroep, de Prof. Max Weber voortrekkersstam uit Eerbeek, de huidige Scouting dus! De “ploegleider” de heer O. Dusseljee vertelde wat voor een plezier ze gehad hebben met het bouwen van deze toren. Na vijf weken hard werken in hun vrije tijd was de toren klaar op een hoogte van 89 meter boven N.A.P.

Destijds wilde de ploegleider de naam “Hilltop” aan de uitkijktoren verbinden.maar die naam is niet blijven hangen. Hij vertelde dat hij om twee redenen zeer verheugd was. In de eerste plaats omdat de toren een goed voorbeeld was van zelfwerkzaamheid, en in de tweede plaats omdat de toren van belang was voor iedereen. Hij voegde toe dat de gemeente geen kans had gezien om voor dit soort werkzaamheden geld beschikbaar te stellen, en dus was een particulier initiatief zeer welkom.

De directeur van de dienst Landelijke eigendommen was zeer verheugd: “ U heeft de gemeenschap een grote dienst bewezen en de taak van de Gemeentelijke overheid aanmerkelijk verlicht”.

De heer J.D. Rozenboom, technisch ambtenaar van de dienst landelijke eigendommen toastte op de toren en de padvinders maar ook op de gezondheid van T. Berends, eerste arbeider, die vele vrije uren had opgeofferd om bij de bouw van de toren aanwezig te kunnen zijn. De padvinders hadden aan hem een waardevol adviseur gehad!

(Met dank aan het geschreven stukje van Martien Kobussen over dit onderwerp)